Het geheim van de sleutel

De piepende toon uit de koptelefoon was de eerste aanwijzing. De metaaldetector was over metaal gezwaaid. Het bleek de plek te zijn waar jarenlang een sleutel verborgen lag [sterretje rood omcirkelde gebied]. Een sleutel, ooit gebruikt om te ontsluiten omsluit nu het geheim van wie ooit de eigenaar is geweest.

Ik wilde een poging doen die eigenaar te achterhalen en begin die zoektocht op de plek waar ik de sleutel vond: ‘op it Langlân’. Bij de bewoners van de al lang afgebroken woningen.

Op bovenafgebeelde oude topografische kaart 1870 – 1935 staan ‘op it Langlân’ rond het Mounehiem een aantal woningen ingetekend: enkele aan de kant van Westergeest en enkele aan de kant van Oudwoude. De woningen stonden bij een eeuwenoud kruispunt. Een eeuwenoude route welke eertijds door monniken werd gebruikt kruistte het eeuwenoude veenriviertje.

Over dat veenriviertje – dat vroeger de grens vormde tussen Westergeest en Oudwoude – lag tot in de vorige eeuw een overbrugging: ‘DE LANGE BALKE’.

Daarnaast, op de plek waar nu nog het ‘mounehiem’ het landschap bepaald, stond een poldermolen. In 1870 gebouwd met een stenen onder- en bovenbouw maar met riet gedekt. De molen had een grote watercapaciteit en moest de hele Warren tot aan de Zomerweg en langs Oudwoude op peil houden.

Het oude pad dat destijds vanaf Westergeest toegang gaf tot de woningen, begon na het graven van de Nieuwe Zwemmer iets verder dan ‘Ten Dele’. Vandaar liep het  richting ‘mounehiem’.

• 1e woning

De eerste woning die ingetekend staat was die van de familie Arend [1913 – 1956] en Saakje Galema [1914 – 1993]. Bijgaande foto dateert van 1940. De woning diende toen enkele malen als onderduikadres van Pieter van der Kloet. Ook postbode Anne Huisman heeft ondergedoken gezeten bij Arend en Saakje Galema op het Langlân. “De ratten rûnen ús oer de kop. Mar it wiene hiele bêste minsken”. Arend is een keer door de Duitsers opgepakt geweest toen hij de melk naar de weg bracht.

• 2e woning

De tweede ingetekende woning is al langer verdwenen. De mensen die ik tot nu toe sprak konden zich alleen nog de fundamenten herinneren. Mogelijk was dit, zo werd mij verteld, de woning van de molenaar van de al genoemde poldermolen. Deze molenaars waren achtereenvolgens:

1. Dirk Johannes Vlint [1833 – 1914], een klein mannetje. Hij trouwde in 1872 met Regina Bok [1845 – 1925], een grote vrouw. Hij was rond 1890 de molenaar.
2. Jan Jonker [1875 – 1918]. Jan was op 23 mei 1903 getrouwd met de 27-jarige Detje Hoekstra [1873]. Jan was 42 jaar toen hij kwam te overlijden. Het heeft er alle schijn van dat hij slachtoffer is geworden van de gevreesde Spaanse Griep.
3. Yke de Jong [1890]. Yke trouwde op 24 mei 1913 met Pietje Kootstra [1887] en vertrok na de afbraak van de molen naar de Triemen. Hij werd veehouder.

De molen was nogal onderhoudsgevoelig, de bemaling arbeidsintensief en duur. Dus werd gezocht naar een oplossing. Die werd gevonden in elektriciteit, maar aan het Langlân was dat niet voorhanden. Daarom werd er rond 1927 een elektrisch gemaal gebouwd op een nog lagere plek, aan de Zomerweg/Trekvaart bij de Bonte Houn. Door het nieuwe gemaal werd de molen overbodig en afgebroken.

• 3e woning ?

De derde woning roept nog meer vragen op. Wie woonden daar dan? Hendrik Epema die volgens Foestrumer Archief in de eerste woning zou hebben gewoond, wordt ook bij de derde woning genoemd als bewoner.

En Tsjisse en Brechtje van Dijk die op Foestrumer Archief staan afgebeeld voor een woning op het Langlân. Wie was dit gezin en voor welke woning staan ze afgebeeld?

Door de gevonden sleutel is een stukje uit de dorpsgeschiedenis beschreven, maar heb ik veel vragen gehouden. En ik heb nog steeds niet de échte eigenaar van de sleutel gevonden.

Misschien blijft die informatie wel voor altijd omsloten in het geheim van die sleutel.

Nu is het jouw beurt. Deel wat jij weet over deze mensen, over dit onderwerp. Geef hieronder een reactie en help ook deze geschiedenis compleet te maken.

 

---

Bronnen:

• Jacob Steringa en Jan Dijkstra [Oudwoude]
• Jan Steenstra [Westergeest].
• www.foestrumerarchief.nl
• http://www.westergeest.net/index.php?main=nieuws&sub=foestrumer&page=foestrumer032002
• http://www.allefriezen.nl/
• http://www.graftombe.nl